Over zinloosheid en zingeving

Nadenken over zinloosheid en zingeving vraagt moed. Het gaat over hoe jij je leven en werk ervaart.

Diegenen die me al kennen weten dat ik altijd de link maak tussen wat er op individueel niveau aan de hand is en wat er zich in het grotere geheel, zoals de maatschappij en de wereld, afspeelt. Die gelaagdheid wil ik ook hier toelichten.

Nogal wat jongeren kampen met mentale problemen. Er is al een hele tijd een burn-out epidemie aan de gang. Alcohol en drugs worden overmatig geconsumeerd. En dan is er nog de bezorgdheid over het effect van ultrabewerkte voeding op de gezondheid. Om nog te zwijgen over de oorlogen en radicale leiders die het momenteel voor het zeggen hebben.

We zijn in onze westerse cultuur de idee van gelaagdheid verloren. We zijn ons niet meer bewust van de link tussen ons individueel handelen en het effect op de wereld. We doen maar op. We consumeren, we vliegen overal naartoe, we bouwen, we vervuilen overmatig, we weten niet meer vanwaar het fruit, de groenten, de vis en het vlees komen en we denken vooral aan ons eigenbelang. 

We blijven vooral vanuit de individuele en intra-individuele lagen (onze interne 'delen') denken. We beseffen maar weinig dat wat we doen een effect heeft op de bovenliggende lagen. 

Het niet zien van het grotere plaatje werkt zinloosheid in de hand. Waarom zou je immers zorg dragen voor onze aardbol als je hier toch maar maximaal 100 jaar woont? Waarom zou je immers zorg dragen voor je medemens als je zelf aan het overleven bent?

Heb jij ook al volgende ambivalentie ervaren: tegenstrijdige gevoelens waartussen je heen en weer geslingerd wordt?

“Het leven is op een bepaald niveau zinloos en op een ander niveau enorm zinvol”

Zingeving zit in de zinloosheid vervat en zinloosheid zit in zingeving vervat. Dit is eigen aan het leven. Je bewust zijn van de verbondenheid tussen de verschillende lagen, je bewust zijn dat de wereld ook jouw thuis is, dat bewustzijn kan een stimulans zijn om er zorg voor te dragen. Mensen die doordrongen zijn van deze gedachte ervaren meer zingeving dan diegenen die enkel op individueel niveau blijven voortploeteren. 

Beeld je maar in wat er met jou gebeurt wanneer de gedachte “Ik ben niet oké” of "Wie ben ik om mijn gedacht te zeggen?" continu oppopt. Je twijfelt aan jezelf, je wordt onzeker of je gaat pleasen om toch maar oké gevonden te worden. 

Uit gesprekken met jongeren en volwassenen blijkt dat ze soms angst hebben om op het perron of aan de bushalte te staan, of angst hebben om te bellen. Ze zijn supergevoelig over hoe vrienden en anderen over hen denken. Dus zitten ze op hun GSM te scrollen, doen ze die capuchon op en oortjes aan om te vermijden dat ze contact zouden hebben met ‘wildvreemden’. Er is bijna geen oogcontact meer en er wordt niet meer gegroet. Er is wantrouwen naar de ander. Ze ervaren een diep gevoel van zinloosheid.

Dit overlevingsmechanisme, jezelf als individu zien en je  afsluiten van de buitenwereld, werkt niet. Kijk maar naar de vele burn-outs en depressies. Kijk maar naar hoe de mens met mens en natuur omgaat. Dat overlevingsmechanisme is ook in strijd met hoe het leven in elkaar zit, namelijk gelaagd. 

Zingeving ervaren is een actief proces. Zoals het woord aangeeft, gaat het over ‘geven van zin’. Zingeving kan heel groots zijn (vb. je levensmissie), maar het kan ook over kleine acties gaan (vb. creatief zijn of je oma bijstaan). Hoe jij zingeving ervaart is persoonlijk. De rode draad doorheen alle verhalen die ik gehoord heb is verbinding. Hoe sterker het gevoel van verbinding met de mensen rondom je heen, hoe meer zingeving je ervaart.

Kleine acties kunnen grote gevolgen hebben. Wandel eens door je straat of in je gemeente en glimlach, knik naar de mensen die je in de winkel tegenkomt, zeg goeiedag. Als je in de wachtzaal zit, op het perron staat of in de bus of trein zit, begin een gesprekje met je buur.

Je kan een extra dimensie geven aan je job door mensgericht te communiceren. Je zal snel een verschil merken in je team, in je organisatie of school.

En uiteraard zijn er ook grote acties nodig op nationaal- en op wereldvlak.

Waar ligt jouw kracht: in het doen van kleine acties met positieve gevolgen of bedenk je liever grotere projecten die zingeving in de hand werken?

Feit is dat we beide type van initiatiefnemers (en alles wat daar tussen zit) nodig hebben!

Een gelaagd voorbeeld - Welbevinden op het werk

• De overheid kan op Vlaams en/of nationaal vlak regels en structuren invoeren om dat welbevinden te verhogen.
• Je bedrijf, organisatie, school kan er zijn missie van maken en als kernwaarde verwerken in de visietekst. De grote valkuil van deze teksten is dat het dode letters blijven. 

• Je kan handelen volgens waarden die volgens jou zingevend en zinvol zijn. Vind je respect belangrijk, ga dan respectvol om met de andere. 

We hebben weer rechtstreeks met onze medemens te connecteren. Zo beweeg je je tussen de lagen van het holarchisch wereldmodel en geef je zin aan je werk en leven. Je zorgt voor de broodnodige verbinding.

Het leven loopt niet altijd van een leien dakje. Je kan de uitdagingen zien als uitnodigingen om naar jezelf te kijken en je overtuigingen, waarden en patronen te herzien. Het is een kans om te kiezen wie je wil zijn. Identiteit is immers niet vast gebeiteld in steen. Identiteit evolueert. 

Je zelfbeeld en het beeld dat je hebt over anderen kunnen bijgesteld worden vanuit jouw ervaringen. Je construeert je identiteit vanuit de participatie in ‘groepen’ of andere grotere gehelen. Je hebt, met andere woorden, je medemens nodig om je identiteit te definiëren. Dit staat in schril contrast met de individualistische maatschappij die we geworden zijn. 

Je leven zal zinloos en betekenisloos blijven zolang je er zelf geen zin en betekenis aan geeft. Die zingeving hoef je niet alleen te zoeken, je vindt het door je te bewegen in de verschillende lagen, door te connecteren van mens tot mens. 

Hoe meer connectie je ervaart met een groter geheel waar je deel van uitmaakt, hoe meer eigenaarschap je opneemt. Ervaar je warmte en verbondenheid in je team, dan zal je vanuit jezelf de juiste verantwoordelijkheden opnemen om het functioneren van het team te bevorderen. En daar ligt dan weer een uitdaging om niet in overdrive te gaan. Zo blijven we leren vanuit onze grotere gehelen!

PS: in deze blog vind je mijn hersenspinsels. Maar ik ben wel benieuwd naar hoe jij kijkt naar zinloosheid en zingeving. Vertel gerust wat over jouw ideeën!